Ορόσημο για την ανάπτυξη και ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ της Ινδίας με τις χώρες της κεντρικής Ασίας αποτελεί η επίσκεψη του Προέδρου της Ινδιας, Narendra Modi, στις πέντε χώρες της περιοχής το 2015, καθώς, επίσης, και η ένταξη της Ινδίας στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (Shanghai Cooperation Organization SCO) το 2017^[i]. Κατά την διάρκεια των συζητήσεων υπογράφηκαν μνημόνια κατανόησης και συμφωνίες, ενώ έκτοτε οι διμερείς συνεργασίες μεταξύ των κρατών αναπτύσσονται με σταθερούς ρυθμούς. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται από την πρόσφατη συνάντηση κορυφής μεταξύ των ηγετών των περιοχών αυτών και τα αποτελέσματα της όπως επίσης και από τους μηχανισμούς της εξωτερικής πολιτικής της Ινδίας για περαιτέρω σύσφιξη των δεσμών τους.

Αρχικά, τον Ιανουάριο του 2022 διεξήχθη η πρώτη σύνοδος κορυφής της Ινδίας με το Καζακστάν, το Κιργιστάν, το Ουζμπεκιστάν, το Τατζικιστάν και το Τουρκμενιστάν η οποία πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά, λόγω των περιοριστικών μέτρων που επιβάλλει η πανδημία της Covid-19. Κεντρικό σημείο των συζητήσεων αποτέλεσαν τα φαινόμενα ριζοσπαστικοποίησης και η αύξηση της παρουσίας ισλαμιστικών ομάδων στην περιοχή, ως αποτέλεσμα της κατάληψης του γειτονικού -για τις περισσότερες χώρες- Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν. Ειδικότερα, όπως ανέφερε και ο ίδιος ο Πρόεδρος Modi  “Ολοι μας ανησυχούμε για τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν. Σε αυτό το πλαίσιο η αμοιβαία συνεργασία μας έχει γίνει ακόμη πιο σημαντική για την περιφερειακή ασφάλεια”.^[ii]  Στο Νέο Δελχί εκφράζονται ανησυχίες ότι το Αφγανιστάν μπορεί να χρησιμοποιηθεί από ισλαμιστικές ομάδες συμπεριλαμβανομένων εκείνων που συμμετείχαν στην αυτονομιστική εξέγερση στο Κασμίρ.^[iii] Σχετικές ανησυχίες εξέφρασαν και οι ηγέτες των Τατζικιστάν, Τουρκμενιστάν και Ουζμπεκιστάν. Έκαναν λόγο δηλαδή ότι μπορεί να υποστούν τις συνέπειες της ανόδου του ριζοσπαστικού Ισλάμ, της τρομοκρατίας και του εμπορίου ναρκωτικών, λόγω της συνοριακής γειτνίασης με το Αφγανιστάν^[iv]. Οι πολιτικοί ηγέτες δήλωσαν, επίσης, ότι θα συνεχιστούν οι συζητήσεις για την κατάσταση στο Αφγανιστάν, ενώ μετά το τέλος της συνόδου ο Πρόεδρος Modi ζήτησε την δημιουργία μιας κοινής περιφερειακής πολιτικής αναφορικά με αυτό το ζήτημα.^[v] 

Στις συνομιλίες της συνόδου έγινε λόγος για πληθώρα άλλων ζητημάτων, όπως τους ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς μεταξύ των χωρών, καθώς και ζητήματα συνδεσιμότητας.^[vi] Πιο συγκεκριμένα, το Υπουργείο Εξωτερικών της Ινδίας ανέφερε πως είχε τεθεί μια ατζέντα για αύξηση της μεταξύ τους συνεργασίας σε τομείς που αφορούν την ιατρική, υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση και το εμπόριο.^[vii] Το εμπόριο μεταξύ Ινδίας και Κεντρικής Ασίας σήμερα υπολογίζεται στα δυο δισεκατομμύρια δολάρια, κυρίως λόγω των περιορισμών που επιβάλλει το εχθρικό προς την Ινδία, Πακιστάν, αναφορικά με την διέλευση των συνόρων του, τα οποία βρίσκονται στο βόρειο μέρος της Ινδίας αποκόπτοντας την από την δυνατότητα χερσαίας πρόσβασης στην Κεντρική Ασία. Η ενίσχυση συνεπώς των δεσμών και της συνδεσιμότητας είναι μερικά ακόμη από τα κρίσιμα ζητήματα που συζητήθηκαν, καθώς όπως είπε και ο ίδιος ο Πρόεδρος της Ινδίας ”Η ισχυρότερη συνεργασία μεταξύ Ινδίας- Κεντρικής Ασίας είναι απαραίτητη για την περιφερειακή ασφάλεια και σταθερότητα”.^[viii] Τέλος, αποφασίστηκε η θεσμοθέτηση της Συνόδου η οποία ορίστηκε να διεξάγεται κάθε δύο χρόνια, ενώ παράλληλα αποφασίστηκαν τακτικές συναντήσεις των Υπουργών Εξωτερικών, Εμπορίου και Πολιτισμού των χωρών και η εκμετάλλευση του λιμανιού Chabahar.^[ix] 

Προχωρώντας στο γενικότερο πλαίσιο σχέσεων μεταξύ των δύο περιοχών, έχουν μακρά ιστορία καθώς συνδέονται με βαθείς πολιτιστικούς δεσμούς εδώ και αιώνες^[x]. Η Ινδία έχει ένα ευρύ φάσμα συμφερόντων στην κεντρική Ασία που αφορούν την ασφάλεια, το εμπόριο, την ενέργεια και την οικονομία. Επιπλέον η θέση της περιοχής αποτελεί κλειδί για την σύνδεσης της Ινδίας με την Ευρώπη και Ασία. Η σύνδεση και η διατήρηση των συναλλαγών είναι ζωτικής σημασίας, ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε, υπάρχουν εμπόδια στην φυσική διασύνδεση τους. Για τον λόγο αυτό, το εμπόριο πραγματοποιείται μέσω της Κίνας προκαλώντας απώλειες πολλών δισεκατομμυρίων λόγω των υψηλών κινεζικών δασμών.^[xi] 

Παρά τα προβλήματα, οι προσπάθειες για την σύσφιξη των σχέσεων των δύο περιοχών συνεχίζονται. Η πολιτική Connect Central Asia της Ινδίας, που ανακοινώθηκε πρώτη φορά στο Bishkek το 2012,^[xii] σχετίζεται ,κυρίως, με την επέκταση του εμπορίου, την συνεργασία σε έργα υποδομής και την ενέργεια τα οποία είναι σημαντικά για την Ινδία. Η τελευταία βλέπει την δραστηριοποίηση της Κίνας και Ρωσίας στην Κεντρική Ασία μέσω της πρωτοβουλίας Belt and Road Initiative (BRI) και την ανάπτυξη των σχέσεων με την Ρωσία απειλητικά. Αυτό αποτελεί έναν από τους λόγους για τους οποίους δόθηκε έμφαση στην ενίσχυση των πολιτιστικών δεσμών που ενισχύθηκε μετά την περιοδεία του Προέδρου Modi στην Κεντρική Ασία το 2015 για την οικοδόμηση της εικόνας της χώρας.^[xiii]

Η σύγκλιση της πρόσφατης Συνόδου δείχνει την σημασία που δίνει η κυβέρνηση στην προώθηση της ήπιας ισχύος της. Η πολιτιστική διπλωματία της Ινδίας, και, γενικώς, η παγκόσμια προβολή της κουλτούρας της, αποτελεί ένα βασικό στοιχείο της εξωτερικής της πολιτικής. Η ήπια δύναμη της Ινδίας μπορεί να ταξινομηθεί σε διάφορες  κατηγορίες.^[xiv] Αρχικά, η πολιτιστική και πνευματική κληρονομιά της έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη δεσμών με τις γύρω περιοχές, όπως για παράδειγμα οι βουδιστικές, ινδουιστικές και σούφι επιρροές που έχουν βοηθήσει στην οικοδόμηση ισχυρών δεσμών με τις γειτονικές χώρες. Ένας άλλος παράγοντας αποτελεί η πολιτική και ηθική κληρονομιά ανάμεσα στις οποίες βρίσκονται οι φιλοσοφίες του Mahatma Gandhi και του πρώτου Προέδρου της χώρας Jamahar Lal Nehru.^[xv] Έννοιες όπως η συνεργασία και η μη βία έχουν παγκόσμιο αντίκτυπο και χρησιμοποιήθηκαν από προσωπικότητες, όπως ο Martin Luther King και Nelson Mandela κατά την διάρκεια των αγώνων τους.^[xvi]

Τα παραπάνω, καθώς και αλλά στοιχεία του ινδικού πολιτισμού όπως η θρησκεία, τα αρχαία συστήματα και πρακτικές του ινδικού πολιτισμού, η γιόγκα, οι σύγχρονες ινδικές ταινίες και η βιομηχανία του Bollywood διαδραματίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στα πλαίσια των συζητήσεων για την ήπια ισχύ της χώρας, καθώς και για την διαμόρφωση των αντιλήψεων του μέσου ανθρώπου για την Ινδία διεθνώς.^[xvii] Πέρα από την κινηματογραφική βιομηχανία η κυβέρνηση διοργανώνει πολιτιστικά και εκπαιδευτικά προγράμματα ανταλλαγών. Για παράδειγμα, το Ινδικό Συμβούλιο Πολιτιστικών Σχέσεων παρέχει χρηματοδότηση για την μετάφραση ινδικών ποιημάτων στις γλώσσες των χωρών της Κεντρικής Ασίας.^[xviii] Παράλληλα, υποστηρίζει και χρηματοδοτεί φεστιβάλ για την υλοποίηση χορευτικών και μουσικών παραστάσεων σε συνδυασμό με την προώθηση της κοινής κληρονομιάς στην τέχνη, στην λογοτεχνία, την κουζίνα και της δημοκρατικές αξίες  που αποτελούν κομμάτι της εξωτερικής πολιτικής και της ήπιας ισχύος της.^[xix] Τέλος, στην προσπάθεια επαναπροσδιορισμού της εικόνας της Ινδίας, το Ινδικό Υπουργείο Εξωτερικών Υποθέσεων έχει ακολουθήσει την “διπλωματία της πληροφορικής”,^[xx] με το πρόγραμμα Τεχνικής και Οικοδόμησης Συνεργασίας της Ινδίας (ITEC). Στo πλαίσιo αυτού του προγράμματος χιλιάδες άτομα από την κεντρική Ασία “έχουν παρακολουθήσει σεμινάρια επαγγελματικής ανάπτυξης και έχουν κερδίσει υποτροφίες σε ινδικά πανεπιστήμια”.^[xxi] 

Ακόμη, η εκπαιδευτική ανταλλαγή φοιτητών δεν είναι μονόπλευρη. Χιλιάδες Ινδοί φοιτητές πραγματοποίησαν τις σπουδές τους σε πανεπιστήμια της Κεντρικής Ασίας. Λόγου χάρη, το 2018 υπολογίζεται ότι 900 Ινδοί φοιτητές σπούδασαν το Τατζικιστάν και περίπου 4.5 χιλιάδες στο Κιργιστάν.^[xxii] Ωστόσο, παρά την προώθηση της ινδικής κουλτούρας και τις προσπάθειες της πολιτικής της ήπιας ισχύος εξακολουθούν να υπάρχουν προβλήματα. Ινδοί φοιτητές που φοιτούσαν σε μεγάλες πόλεις του Κιργιστάν περιέγραψαν περιστασιακά ρατσιστικών σχολίων που δέχθηκαν.^[xxiii] Οι αναφορές δείχνουν πως η ινδική φοιτητική κοινότητα του Κιργιστάν είναι ευπαθής και ευάλωτη, γεγονός που πιθανώς έχει τις ρίζες του στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις των δύο χωρών στο παρελθόν^[xxiv].Τέλος, υπάρχουν αναφορές φοιτητών για τακτική αστυνομική παρενόχληση σε διαφορά πανεπιστήμια του Καζακστάν και Κιργιστάν.^[xxv]

Συμπερασματικά, η διεξαγωγή της virtual συνόδου κορυφής μεταξύ των ηγετών της Ινδίας και των χωρών της Κεντρικής Ασίας αποτέλεσε σημαντικό σημείο για την εξέλιξη των διμερών σχέσεων μεταξύ των περιοχών, καθώς συζητήθηκαν καίρια ζητήματα που αφορούν την ασφάλεια και την οικονομική συνεργασία τους. Η Ινδία τα τελευταία χρόνια προσπαθεί να διεκδικήσει έναν πιο ενεργό ρόλο στην περιοχή και για να το πετύχει αυτό έχει θέσει σε ισχύ μηχανισμούς ήπιας ισχύος μέσω, κυρίως, πολιτιστικών και εκπαιδευτικών πρωτοβουλιών, προκειμένου να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ τους. Παρόλα αυτά, ζητήματα όπως η εχθρότητα με το γειτονικό Πακιστάν και ο αυξανόμενος ανταγωνισμός με την Κίνα και την Ρωσία για μεγαλύτερη επιρροή στην περιοχή θέτουν προκλήσεις. Η περιοχή της κεντρικής Ασίας αναμένεται να απασχολήσει εντονότερα την διεθνή γεωπολιτική σκακιέρα λόγω της γεωστρατηγικής της θέσης, ενώ η επικράτηση της ινδικής επιρροής στην περιοχή, ναι μεν, υφίσταται, αλλά διακρίνεται πως είναι αμφίβολο να καταφέρει να εδραιωθεί.

 

[i] Anita Sengupta, “Connectivity as influence. India´s policy in Central Asia in the era of the ‘new silk road”, Revista UNISCI, no 49 (January 2019): [online], ημερομηνία πρόσβασης Απρίλιος 11, 2022,  http://www.unisci.es/connectivity-as-influence-indias-policy-in-central-asia-in-the-era-of-the-new-silk-road/

[ii] Anjana Pasricha, “Modi Holds First-Ever Summit With Central Asian Leaders”, VOA News, Ιανουάριος 27, 2022, https://www.voanews.com/a/modi-holds-first-ever-summit-with-central-asian-leaders/6415129.html?fbclid=IwAR0-MpsMSTMPp573ZOhAjmhpv7h3AG0h-c0QN64Wydmtvspa6foAvgPU2yE  

[iii]  Το 2019 πραγματοποιήθηκε τρομοκρατική επίθεση στην πόλη Καμίρ από μια παραστρατιωτική ομάδα με έδρα το Πακιστάν, προκαλώντας ανθρώπινες απώλειες, https://www.tehrantimes.com/news/433107/Kashmir-attack-Kashmiri-students-traders-face-backlash-from

[iv] “India – Central Asia Relations – Explained, pointwise”, ForumIAS Blog, ημερομηνία πρόσβασης Απρίλιος 11, 2022, https://blog.forumias.com/india-central-asia-relations-explained-pointwise/?msclkid=380548a5b12611ec91233e557e663825.

[v] Anjana Pasricha, “Modi Holds First-Ever Summit With Central Asian Leaders”.

[vi] Sudhi Ranjan Sen, “ India’s Modi Hosts Virtual Summit With Central Asian Leaders”, BloombergQuint, Ιανουάριος 27, 2022, https://www.bloombergquint.com/politics/india-s-modi-hosts-virtual-summit-with-central-asian-leaders

[vii]   Sudhi Ranjan Sen, “ India’s Modi Hosts Virtual Summit With Central Asian Leaders”

[viii]  Bruce Pannier and Muhammad Tahir, “Majlis Podcast: India And Central Asian States Hold Their First Summit”, RadioFreeEurope/RadioLiberty, Ιανουάριος 30, 2022, https://www.rferl.org/a/majlis-podcast-india-summit-central-asia/31678304.html?fbclid=IwAR2FZKZrvxrGkgy4mjatjQtsT37pXcQh3LOdxG2g03UOXMP2mxh75ljao5A   

[ix]  Sudhi Ranjan Sen, “ India’s Modi Hosts Virtual Summit With Central Asian Leaders”.

[x]  Sudhi Ranjan Sen, “ India’s Modi Hosts Virtual Summit With Central Asian Leaders”.

[xi]  Sudhi Ranjan Sen, “ India’s Modi Hosts Virtual Summit With Central Asian Leaders”.

[xii] Colleen Wood, “India’s Soft Power at Play in Central Asia”, The Diplomat, Αύγουστος 23, 2018, https://thediplomat.com/2018/08/indias-soft-power-at-play-in-central-asia/?msclkid=6c174e99b0fb11ec9d52bd27ec72d6afn 

[xiii]  Colleen Wood, “India’s Soft Power at Play in Central Asia”.

[xiv] Shambhu Lal Salvi, “India’s ‘Soft Power’ approach towards  Central Asia: Challenges ahead”, International Journal of Information Movement 2, no VII (Νοέμβριος 2017): [online], ημερομηνία πρόσβασης Απρίλιος 11, 2022, http://www.ijim.in/wp-content/uploads/2017/12/Vol-2-Issue-VII-292-296-paper-40-29-SHAMBHU-LAL-SALVI.pdf?msclkid=6c1800b8b0fb11ecb5854a99880ffc35

[xv]  Shambhu Lal Salvi, “India’s ‘Soft Power’ approach towards  Central Asia: Challenges ahead”, 294.

[xvi]  Shambhu Lal Salvi, “India’s ‘Soft Power’ approach towards  Central Asia: Challenges ahead”, 294.

[xvii] Shambhu Lal Salvi, “India’s ‘Soft Power’ approach towards  Central Asia: Challenges ahead”, 294.

[xviii] Colleen Wood, “India’s Soft Power at Play in Central Asia”.

[xix] Shambhu Lal Salvi, “India’s ‘Soft Power’ approach towards  Central Asia: Challenges ahead”, 294.

[xx] Colleen Wood, “India’s Soft Power at Play in Central Asia”.

[xxi] Colleen Wood, “India’s Soft Power at Play in Central Asia”.

[xxii] Colleen Wood, “India’s Soft Power at Play in Central Asia”.

[xxiii]  Colleen Wood, “India’s Soft Power at Play in Central Asia”.

[xxiv] Colleen Wood, “India’s Soft Power at Play in Central Asia”.

[xxv] Colleen Wood, “India’s Soft Power at Play in Central Asia”.